بررسی تحمل به تنش خشکی با استفاده از متابولیت‌ها و ویژگی‌های فتوسنتزی در نهال‌های زیتون (Olea europaea L.) رقم زرد

زیتون به دلیل ساختار برگ­ها و وجود مکانیسم­های تحمل به خشکی، به­خوبی با شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک سازگار شده است. رقم زرد، یک رقم بومی دومنظوره و مهم­ترین رقم باغات زیتون ایران می­باشد. این پژوهش برای بررسی اثر تنش خشکی روی برخی صفات متابولیکی، مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی نهال­های رقم زرد در شرایط گلخانه اجرا شد. در این تحقیق از نهال­های یک­ساله (ریشه­دار شده) رقم زرد استفاده شد. نهال­ها به گلدان­های 10 کیلوگرمی حاوی ماسه، خاک مزرعه و کوکوپیت با نسبت 1:1:1 منتقل و به مدت شش ماه در شرایط آبیاری و تغذیه مطلوب نگهداری شدند. با در نظرگرفتن رطوبت ظرفیت زراعی به­عنوان تیمار شاهد، سه تیمار رطوبتی 75، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی، به­عنوان تیمارهای تنش خشکی (در مجموع چهار تیمار تنش رطوبتی) تعریف و آزمایش به مدت 60 روز ادامه یافت. برای اجرای این آزمایش از طرح آماری کاملاً تصادفی با چهار تیمار تنش خشکی در سه تکرار و تعداد دو نهال در هر تکرار استفاده شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی متوسط و شدید موجب کاهش زیاد هدایت­ روزنه­ای و تعرق از سطح برگ و به دنبال آن، کاهش اختلاف درجه حرارت برگ با محیط شد. علی­رغم کاهش سرعت فتوسنتز، اختلاف این ویژگی از تنش خشکی FC5/0 به بعد، معنی­دار شد که نشان­دهنده فعال­شدن مکانیسم­های تحمل به خشکی در این رقم بود. کاهش سرعت فتوسنتز، به دلیل کاهش مقدار کلروفیل در واحد سطح برگ و همچنین کاهش آسیمیلاسیون دی­­اکسیدکربن و در نتیجه کاهش هدایت روزنه­ای بود. افزایش تجمع پرولین و فنل کل، موجب افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش خشکی شد. با در نظرگرفتن عکس­العمل­های نهال زیتون در برابر تنش خشکی، چنین نتیجه گرفته شد که رقم زرد در برابر تنش خشکی تا سطح FC5/0 مقاوم است. با توجه به شاخص­های رشد، رقم زرد را می­توان برای باغ­های مناطق کم آب و یا دارای آب با کیفیت حاشیه­ای توصیه نمود.